به گزارش روابط عمومی خانه کتاب و ادبیات ایران، نشست نقد و بررسی کتاب «اعدامی‌ها» اثر شاداب عسگری و مرضیه یادگاری، یکشنبه (چهاردهم بهمن ۱۴۰۳) با حضور شاداب عسگری و سید محمود رضویان در سرای اهل قلم برگزار شد.
شاداب عسگری در این نشست گفت: در ارتباط با حکومت پهلوی یک هزارم آنچه را که حکومت پهلوی در مورد قجر گفت، نه گفته‌ایم و نه نوشته‌ایم. حکومت قاجار جزئی از حکومت پهلوی بود، دو همسر رضاشاه قجری بودند، اما آنچنان در مورد قاجار گفتند و نوشتند که نسل جدید متوجه نمی‌شود که چه اتفاقی افتاده است.
وی افزود: این سخن رهبر عزیز انقلاب که دهه فجر را عید ایرانیان و عید امام عزیز عنوان کردند، همیشه داغ است. من در جایی از کتاب «اعدامی‌ها» نوشته‌ام که یکبار از یک بهایی پرسیدم در روزهای اول بعد از پیروزی انقلاب اسلامی چند بهایی را اعدام کردند؟ او گفت؛ صد نفر بهایی کشته شدند. به او گفتم تا نام‌هایشان را به من بگوید، اما نمی‌دانست.
عسگری ادامه داد: من نظامی و پژوهشگر هستم و انقلاب اسلامی را هم درک کرده‌ام، بر طبق نامه‌ای که به ما رسیده، هیچ فرد بهایی در اول انقلاب اعدام نشده است. من با شنیدن سخن آن فرد متوجه شدم که قضیه بسیار جدی است و باید آثاری برای روشن شدن افکار عمومی در این زمینه تولید شود. از برخی پژوهشگران پرسیدم که چرا در این زمینه نمی‌نویسید که گفتند؛ موضوع جنجالی است. من اما تصمیم گرفتم در مورد تیمسارهایی که اعدام شده‌اند، این کتاب را بنویسم.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این نکته که تمامی مطالب کتاب با سندهای متقن ارائه شده‌اند، گفت: متاسفانه پس از انتشار کتاب «اعدامی‌ها» جلسه‌ای برای آن برگزار نشد تا در موردش شرحی بیان کنم، اما باید اشاره کنم که تمام نکات در کتاب با سند بیان شده است. این سوال برای من مطرح است، چرا آنها که دغدغه جمهوری اسلامی را دارند، هیچ نیازی به تبیین این موضوع بعد از ۴۶ سال نمی‌بینند. با جوانان که هم‌صحبت می‌شوم؛ می‌گویند، آقا شاه که کاری نکرده بود. متاسفانه از این موارد بسیار است و ما به اینها نپرداخته‌ایم و چون نپرداخته‌ایم، جوانان اطلاعی از آن ندارند.
این تاریخنگار اضافه کرد: همین جا از تمام کسانی که عرایض مرا می‌شنوند و می‌خوانند، دعوت می‌کنم که پنج دقیقه به سلول‌های موزه عبرت بروند و فقط در داخل سلول بنشینند تا ببینند آیا تحمل دارند که در آن فضا قرار بگیرند. در ویکی پدیا ذکر شده است که ۶۵ تیمسار حکومت پهلوی در اول انقلاب اعدام شده‌اند، این در حالی است که به طور مشخص ۱۸ ارتشبد داشتیم و یک ارتشبد اعدام شد. باید جوانان بدانند در همان زمان ۳ یا ۴ نفر سرکار بودند. کاری باقی نمانده بود، که نصیری انجام نداده باشد. هویدا نیز همین‌طور، خود شاه اینها را دستگیر کرده بود و قرار بود که خودش اینها را اعدام کند تا حکومتش مستمر باشد.
وی درباره شرایط نگهداری سران حکومت پهلوی در زندان انقلابیون گفت: با هویدا مصاحبه کرده‌اند و از وضعیت زندان پرسیدند. او گفت؛ هیچ مشکلی نداریم و فقط کمی سلول‌ها تنگ است. تا سال ۵۷ در تاریخ ایران سابقه ندارد که زندانی امنیتی در کمتر از یک ماه بعد از دستگیری با صلیب سرخ جهانی ملاقات کند، اما اینها ملاقات کردند و به خانواده‌هایشان اجازه ملاقات شرعی داده می‌شد. اگر از من بخواهند که معجزه‌ای را بیان کنم، باید بگویم که جمهوری اسلامی در ۷ تا ۱۰ روز همه آشفتگی‌ها را جمع کرد و سامان داد که این معجزه بود.
تمام تیمسارهای زمان شاه دستشان به خون آلوده بود
نویسنده کتاب «اعدامی‌ها» در بخش دیگری از سخنان خود اشاره کرد: انقلابیون بعد از پیروزی انقلاب سرهنگی را گرفتند و بعد رها کردند، اما مردم قصد کشتن او را داشتند که خودش برگشت و گفت، مرا زندانی کنید تا در امان باشم. محمدرضا پهلوی برای آلوده‌سازی نظامیان تمام اینها را مامور به محاکم نظامی می‌کرد. او ۱۶ ساله بود که سه هفته قبل از اتمام مدرسه در سوئیس، آن را رها کرد و به ایران برگشت. در سوئیس فرد در ۱۹ سالگی موفق به اخذ دیپلم می‌شود، در حالیکه محمدرضا شاه در ۱۶ سالگی برگشت و یک سال بعد به دانشگاه افسری رفت. در ۲۲ سالگی پادشاه شد، این مدال‌هایی را که بر سینه دارد، چه کسی به او داده است؟ یک مدال را پدرش داده و این خنده‌دار است که آدم خودش به خودش مدال بدهد.
وی اضافه کرد: تمام تیمسارهای زمان شاه دستشان به خون آلوده بود. این بدل به مهم‌ترین انگیزه من برای نوشتن این کتاب شد. اینکه نسل جوان متوجه شوند که چه رفتاری شده بود و هیچکس هم علاقه‌مند نیست که این موضوعات را بیان کند. من از ابتدا مخاطب کتاب «اعدامی‌ها» را مخاطب عام فرض کردم و به گونه‌ای آن را نوشتم که جوابگوی ابهام‌های موجود باشد. من دوره انقلاب را درک کرده‌ام، انقلابی هم بودم، پس باید بر مبنای سند طوری بیان کنم که مخاطب عام متوجه شود. نعمت‌الله نصیری، منوچهر خسروداد، مهدی رحیمی و رضا ناجی از سران نظامی و امنیتی رژیم در اول انقلاب اعدام شدند. در آن زمان رئیس حکومت نظامی، رئیس حکومت نظامی کل ایران محسوب می‌شد. خسروداد در منزل شریعتمداری که با حکومت مشکلی نداشت، دو نفر طلبه را کشته بود. به قول سید محمود رضویان همین کفایت می‌کرد که گناهکار بودن فرد محرز باشد.
این تاریخنگار ادامه داد: حضرت امام خیلی بزرگوار بود و رفتارها در اول انقلاب از روی غرض و مرض نبود. در خود تهران از مهر ۵۷ تا ۲۲ بهمن هزار شهید نظامی داریم. از چهار نفر اول که اعدام شدند، به بعد دو سری دادگاه تشکیل شد. تعداد قابل توجهی از اعدامی‌ها اقرار صریح داشتند. مثلاً جهانبانی گفت: «من هیچ دفاعی ندارم و آماده اعدام هستم.» شما چه استنباطی از این سخن دارید؟
عسگری با بیان اینکه باید شرایط آن زمان را هم برای اعدام‌ها در نظر بگیریم، گفت: مشکل در آن زمان مجاهدین و… بودند، اصلاً کسی جرات نمی‌کرد، وکالت این افراد را بپذیرد. این‌گونه نبود که بگویند، نباید وکیل داشته باشند، بلکه موضوع این بود که کسی وکالت اینها را نمی‌پذیرفت ولی دادیارها تا جایی که می‌توانستند به اینها کمک می‌کردند. فجایع زیادی رخ داده بود که از این بین تنها ۵۶ نفر اعدام شدند و آنهایی هم که حکم حبس ابد گرفته بودند، بعد از ۸ سال آزاد شدند. هدف من این است که مردم برخی از مسائل مهم را متوجه شوند و موضوع اصلی روشنگری و مقابله با تحریف تاریخ است. از مرضیه یادگاری که در تالیف کتاب به من کمک کرد و از خانه کتاب و ادبیات ایران برای این نشست تشکر می‌کنم.
من یک شاهد عینی هستم
محمود رضویان نیز در این نشست گفت: رخدادهای منجر به پیروزی انقلاب اسلامی برای من تجربه عینی بود و شاهد عینی آن ماجراها هستم. من در سال ۵۴ به اعدام محکوم شدم. در سال ۵۲ کتاب حضرت امام را خوانده و به آن عمل کرده بودم که به دستگیری‌ام انجامید. دفعه اول پس از دستگیری از طریق ارتباطاتی آزاد شدم. بعد از صد روز دوباره دستگیر و این بار به اعدام محکوم شدم. خوشبختانه گروهی که ما را به جای آنها گرفته بودند، دستگیر شدند و تکلیف ما روشن شد.
وی افزود: آرش یکی از عوامل ساواک، بسیار بی‌بند و بار بود و برای اینکه خوش خدمتی کند، با زندانیان به بدترین شکل رفتار می‌کرد. حتی اگر برای او ۱۰ بار حکم اعدام می‌دادند، کم بود. حتی خود ساواکی‌ها از شدت عمل او ناراحت بودند. در ۲۶ دی شاه فرار کرد، انقلاب پیروز شد و من به عنوان آخرین گروه زندانیان در ۳۰ دی ۱۳۵۷ آزاد شدم. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی خیلی زود ستاد انقلاب اسلامی تشکیل شد و کمک کردیم تا ساواکی‌ها دستگیر شوند.
رضویان ادامه داد: سال ۵۸ که انقلاب تازه پیروز شده و نظمی هنوز شکل نگرفته بود، ترس و وحشت عجیبی در دل ساواکی‌ها شکل گرفت. یکی از خدماتی که جمهوری اسلامی به ساواکی‌ها و… کرد، دستگیری‌شان بود. چون اگر به دست مردم می‌افتادند، تکه‌تکه می‌شدند. به یاد دارم، رئیس ساواک قم به نام معینی محاکمه و حکم اعدام گرفته بود، من که زندانی تازه آزاد شده بودم، دستم را بلند کردم تا بر سرش بکوبم، اما وجدانم به من گفت؛ این کار درست نیست و احساس کردم این کار بی معنی است. اما سایر همراهان چه در عمل و چه در کلام با این زندانیان بد برخورد می‌کردند.
وی همچنین به سخن امام خمینی(ره) درباره نحوه برخورد با زندانیان اشاره کرد و گفت: آن روز گذشت، اما این برای من دغدغه بود. یک روز که کادر دادسرا و بازداشتگاه را به دیدار حضرت امام (ره) بردند، از ایشان سوال و صحنه را توصیف کردم که پاسخ حضرت امام را باید با آب طلا نوشت. امام فرمود: «اگر صد نفر را هم کشته باشند، کسی بدون اذن حاکم شرع حق اهانت هم ندارد.» این سخن چون نورافکنی راه پیش پای ما را روشن کرد. برای ادامه خدمت به دادسرای تهران آمدم. گفتند سه زندانی هستند، یک نفر تهرانی بود. دیگری آرش بود و دیگری تقی شهرام. یعنی من با قاتل خودم در اتاق تنها ماندم. مقلد امام بودم، تکلیف بود، به همین خاطر تا زمانی که آنها را به دادگاه ببرند، حتی یک سیلی هم از طرف من دریافت نکردند. مشی امام (ره) این گونه بوده است، حال اگر کسی کاری به جز این انجام داده، مشی او جداست.
رضویان اضافه کرد: برخی زمان شاه را مدینه فاضله می‌دانند، اما فراموش کرده‌اند که عموم مردم از امکانات لازم برخوردار نبوده و مقابل آن تنها خیابان‌ها و جاده‌هایی که به کاخ‌های شاه منتهی می‌شدند، آباد بودند. نحوه برخورد انقلابیون با مخالفان قبل از انقلاب در هیچ انقلابی سابقه ندارد. امام (ره) خیلی سریع، زمانی که احساس کرد، ممکن است عناصری خونریزی کنند، گفت؛ فقط آنهایی را که دستشان به خون آلوده است، نگه دارید و بقیه را رها کنید. پیش‌بینی ما این بود که اگر غیر از امام هر یک از گروه‌ها، قدرت را به دست می‌گرفتند، حمام خون به راه می‌افتاد. در زندان خط و نشان می‌کشیدند. اگر امام و مشی امام و ائمه معصومین نبود، اصلاً داستان این‌گونه به پیش نمی‌رفت. گروه‌ها مرتب فشار می‌آوردند که رهبران، ما را مسلح کنید، چرا؟ برای آدم‌کشی! امام هم کندروی و هم تندروی را هشدار می‌داد. نکته جالبی که در کتاب «اعدامی‌ها» خواندم این بود که امام فرمود: من توبه می‌کنم از اینکه خیلی با مخالفان خودم مسامحه کردم و هشدار داد که اگر غفلت کنید همه چیز از دست می‌رود.
وی همچنین با اشاره به ویژگی‌های کتاب «اعدامی‌ها» گفت: شاداب عسگری در این کتاب مباحث حوزه نظامی را خیلی خوب تشریح کرده است. فهرست و همه موضوعات را خوانده‌ام. الحق و الانصاف خیلی زحمت کشیده شده است. امروز مردم فست‌فودی شده‌اند. این کتاب با این حجم به درد کسانی می‌خورد که اهل مطالعه باشند. اگر چکیده‌ای از این کتاب به چاپ برسد، بسیار خوب است. مخاطب امروز با اینکه به چنین کتاب‌هایی نیاز دارد، اما حال و حوصله خواندن چنین کتاب‌هایی را ندارد. در زندان ساواک با ۸۰ نوع شکنجه مواجه بودیم. من دو جلسه آپولو را تجربه کردم که فرد را تا دم مرگ می‌برد و برمی‌گرداند. این شکنجه‌ها با هیچ کتاب و فیلمی قابل انتشار نیست.
رضویان افزود: شکنجه‌گران زیر دست استادان آمریکایی و اسرائیلی آموزش دیده بودند. پرویز ثابتی در کتاب «دامگه حادثه» گفته که اصلاً شکنجه‌ای در کار نبوده است. می‌گویند، دروغ را اینقدر بزرگ بگویید که هیچکس نتواند تکذیب کند. هنوز بسیاری از افرادی که زندان‌های ساواک را تجربه کرده‌اند، در قید حیاتند. در ادامه رفتار رئوفانه جمهوری اسلامی را هم شاهد بوده‌ایم و بوده‌اند. باید خیلی روی این قضیه کار کنیم. می‌تواند مکمل خوبی باشد که چگونه تاریخ را تحریف می‌کنند و برخی باور می‌کنند. از مردم می‌خواهم، مطالعه کنند و راست و دروغ را متوجه بشوند، خداوند قوه عاقله داده است. البته باید به این نکته دقت کنیم که رسانه‌های بیگانه ۸۰ سخن راست می‌گویند تا دو خبر دروغ خود را باورپذیر سازند.