مصاحبه از:الهه اردلانی
خبرنگاران وعکاسان ،
زن و مرد زندگی خود را هر روز در سرتا سر کره زمین در خطر قرار می دهند تا عکس های
تاثیر گذاری گرفته وبرای ثبت گزارش درگیری ها ، نبردها و جنگ ها شجاعانه خود را به
مخاطره می اندازند تا اخبار جنگ را اطلاع رسانی کنند.چرخش دوربین، میکروفن وضبط صدا
در دل جنگ هیچ جای دنیا مشابهی ندارد و ثبت این مستندات باورشان سخت است.
عکاسی جنگ یکی از پر
مخاطره ترین حوزه های عکاسی محسوب می شود. امروزه تصاویر یک فاجعهٔ جنگی ، از میان
گرایش های مختلف رسانه‌ای سطح ویژه و متمایزی دارد. واقعیت‌هایی که به خودی خود قابل
رویت نیستند و این وظایف عکاسان جنگ است که آنها را به مردم نشان دهند.سوژه هایی که
برای ثبت تک تک آنها عشق به حرفه و شهامت حرف
اول را می زند .به همین دلیل عکس جنگ در گروه سخت ترین‌ها قرار می گیرد.
به همین منظور در آستانه
چهل و یکمین سالگرد دفاع مقدس از سوی دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها با یکی از فعالان
رسانه درحوزه عکس جنگ آقای علی فریدونی عکاس پیشکسوت ایرنا ، کسی که هم پای
رزمندگان از آغاز نبرد در جبهه حضور داشت و تلخ ترین صحنه های جنگ را بدون سانسور ثبت
و منتشر کرد ، مصاحبه ای توسط الهه اردلانی کارشناس روابط عمومی
این دفتر صورت گرفته است .
1- آقای فریدونی اولین بار
که به عنوان عکاس جنگ دوربین به دست گرفتید چه زمانی بود و چه عاملی باعث شد که شما
حضور پررنگی در جبهه جنگ داشته باشید؟
من از سال 1355 قبل
از انقلاب استخدام خبرگزاری پارس شدم و پس از انقلاب، در خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران
در بخش لابراتوارعکاسی مشغول به کار بودم. درخانواده مذهبی بزرگ شدم و با شروع جنگ
تحمیلی طبق تکلیف شرعی و علی رغم متاهل بودن و داشتن دو فرزند، داوطلبی خود را برای
حضور در جنگ به آقای رسول قدیری نیا دبیر عکس ایرنا اطلاع داده و بعد از
40 روز از جنگ آغاز که عراق بخش‌هایی از خاک کشوررا در اختیارگرفته بود، ایشان حضور
بنده در جنگ را اعلام کردند. برای اولین بار با همکاران ایرنا برای گرفتن گزارش تصویری
خبری در جنوب کشور عازم جبهه های جنگ تحمیلی
شدیم که این اولین تجربه من 25 روز به طول
انجامید.
2- به عنوان یک عکاس جنگ، به نظر شما ثبت لحظه
ناب در این حوزه عکاسی باید دارای چه ویژگی
هایی داشته باشد؟
فردی که عکاس جنگ می شود، باید شجاع، دقت بسیار،
سرعت داشته و داوطلب باشد. من شاهد بودم که بسیاری از افرادی که از مطبوعات ما در جبهه
حضور داشتند این ویژگی‌ها را نداشته و متاسفانه نتوانستند درعکاسی جنگ موفق باشند و
عکسهای عادی می گرفتند اما افرادی با این ویژگی
ها و حضور مداوم در جبهه ، توانستند آثار فوق العاده از ایثار و شهادت ثبت کنند . شما قطعا باید کتاب من را دیده باشید.
لحظات ماندگاری که در کتاب ثبت شده استو اساتیدی چون آقای صمدیان از همکاران قدیم
و دیگر اساتید به ارزشمند بودن این آثار تاکید کرده اند.
چرا که من خودم را همانند
یک رزمنده می دانستم و پا به پای آنها از لحظه ای که آماده رزم می شدند، حضور داشتم.
من رزمندگان را از زمانی که کوله پشتی های خود را تمیز می کردند تا زمان ورود به خط
مقدم همراهی می کردم و هیچ وقت خسته نشدم و توانستم که آثار بخشی از این دریا را برای
آیندگان و تاریخ کشورمان ثبت کنم.
- آیا لحظلاتی هم وجود داشته که شما شهامت
ثبت عکس را در جبهه نداشته باشید و فقط در ذهنتان ثبت شود؟
بله. چون که عکاسی جنگ کار سختی است و هر لحظه ممکن
است به عنوان یک رزمنده ترکش یا تیر بخوریم و این موارد باعث می شد که احتیاط کنیم.
در طرح عملیاتی اول و دوم که ما شکست خوردیم و بچه های ما آن طرف خاکریز بودند، برای
من مقدور نبود تا عکس آنها را ثبت کنم . آنها
ضجه می زدند و ناراحت بودند که نمی‌توانند هم رزم‌های خودشان را نجات دهند و این ها
صحنه ها برای من تلخ و فراموش نشدنی بوده است. همیشه وقتی به عکس‌ها و خاطرات جنگ نگاه
می‌اندازم، فکر می‌کنم درهمین لحظه، آن لحظات نیز برای من درحال رخ دادن است که رزمندگان
انتظار دارند ما آن ها را نجات دهیم، اما کاری از دست ما برنمی آید تا اینکه نیروهای
کمکی پیدا می آیند.
4- با توجه به موقعیت نظامی
و استراتژی جبهه تا چه اندازه به شما اجازه تصویربرداری داده می شد و انتخاب محورعملیات
عکاسی با خودتان بود یا با فرمانده آن منطقه؟
خداروشکر از سال 61
ستاد مبارزه با جنگ تشکیل و توسط آقای دکتر خرازی که مدیرعامل وقت ایرنا بود، ساماندهی
شد و ما از آن فرصت استفاده کردیم و از عمیق ترین آثار جنگ و انقلاب در ایرنا برخوردار
شدیم. همیشه به این موضوع افتخار می کنم که به عنوان عکاس ایرنا حضور دارم. ما در گذشته
از 48 ساعت قبل از عملیات در غرب یا جنوب وارد
منطقه می شدیم و حتی به خانواده هایمان هم نمی گفتیم که به کجا و برای چه عملیاتی می
رویم چرا که رفتن ما به عملیات کاملا محرمانه و سری بود. هیچ عکاسی را مجبور به عکاسی
در منطقه خاصی نمی کردند. عکاسان خودشان انتخاب می کردند و این انتخاب آزادانه باعث
می‌شد عکاسی راحت تر و با کیفیت تر باشد. سعی می کردم حضور در عملیات اصلی را انتخاب
کنم. چرا که برای من مهم بود تا از صحنه ها و واقعیت ها عکس بگیرم و ثبت کنم.
یکی دیگر از عکس های و فریم های ماندگار
من درعملیات، کارت شناسایی بچه ها یی بود که بمباران می شوند .آن لحظه ای که عکس می‌گرفتم،
بدون اراده اشکم سرازیر شده بود که این عکس از برترین فریم‌های ثبت شده است و بسیارحرف
دارد. یا بچه 14 ساله ای که جلوی دوربین درسه متری که مثل این است که دوره های کموندایی
گذرانده باشد به من نگاه می کند و هیچ عکس العملی ندارد و ایستاده است از دیگر فریم‌های
برترمن است. عکسهای شکار از تانک های عراقی نیز از برترین فریم های عکس بنده است.
6- آیا از آثار ماندگارتان میتوان به عنوان
یک عامل ضد جنگ که بر دولتمردان جهت توقف
جنگ اثر بگذارد استفاده کرد ؟
این سوالی است که
خیلی ها پرسیدند .جنگ را به ما تحمیل کردند و ما شروع کننده جنگ نبودیم. ما از وطن
و ناموس خودمان دفاع کردیم. در روزهای اول جنگ می‌کشتند و غارت می کردند .در آثار
من از بچه 12 ساله تا پیرمرد 80 ساله که در جبهه جنگیدند دیده می شود و با این
وجود خدارا شاکرم که ما حتی کمی از خاک سرزمینمان را از دست ندادیم. عکسهای جنگ در
نظام‌های بین المللی و در بین مسولان بسیار تاثیرگذار بود.
- به نظر شما جایگاه اصول اخلاقی در عکاسی
جنگ کجا قراردارد و آیا عکس هایی است که دیده نشده باشد و در بایگانی خودتان قرار داده
باشید؟
ما یک تعهد اخلاقی داشتیم.
درحال حاضر دوربین عکاسی دیجیتالی شده و هر عکاس وظیفه خود می داند که هر عکسی را که
می گیرد در آرشیو شخصی خود قرار دهد. ما نیز به این حوزه تعهد داشتیم و درحال حاضر
همه عکس‌ها در آرشیو ایرنا ماندگار شده است. وظیفه هرعکاسی است که وقتی وارد منطقه
جنگی می شود، همه صحنه های تلخ و شیرین را ثبت کند و فقط به دنبال لحظه‌های قهرمان
پروری نباشد. مثلا ما درمرحله عملیات نظامی طی 4 مرحله شکست خوردیم و باید شکست‌ها
و لحظه شهادت و قطع شدن دست و پاهای رزمندگان را ثبت می کردیم. در آخر کتاب من قطع
پای یک رزمنده امدادگر را عکس گرفتم. جنگ واقعا تلخ است و امیدوارم در طول تاریخ هیچ
وقت و درهیچ جای دنیا جنگی اتفاق نیفتد. اما وظیفه شرعی مان بود که در جنگ از وطن خود
دفاع کنیم و این کار را کردیم. در بین کتاب چاپ شده از عکسهای دوران جنگ تحمیلی، عبوراز
میدان مین را ثبت کردیم. اما من زاویه ای که انتخاب کردم بنام صحرای کربلا بود. ازهمه
وقایعی که اتفاق افتاده، تیر و ترکش و همچنین مین‌های خنثی نشده عکس گرفته شده است.
زاویه دوربین برای عکاس مهم است تا بتواند عکس را ثبت کند و به آیندگان نشان دهد که
این واقعیت جنگ بوده و قطع دست و پا و پاره شدن شکم وجود داشته است. همه این ها را
ما ثبت کردیم. شاید صحنه های تلخ در روزنامه‌ها استفاده نشده، اما در برخی مجموعه‌ها
و در مواردی از آن صحنه ها استفاده شده است.
8- شما در صحبت های خود به عکس ها و تکنولوژی
عکاسی جدید اشاره کردید. امروزه با وجود این تکنولوژی،توسعه عکس های جعلی نیز زیاد
شده است .چه راهکارهایی را برای عدم ورود این نوع عکس ها پیشنهاد می کنید؟
فقط بستگی به شخص دارد
که متعهد باشد و اخلاق داشته باشد. اخلاق سالم عکاسی داشته باشد که سیاه نمایی نکند.
عکاسان می خواهند رشد کنند و شهرت پیداکنند. بارها من در ورک شاپ‌ها در تهران و شهرستان
ها به جوانترها که می خواستند به سوریه و عراق
رفته و عکاسی کنند عرض کردم به عنوان یک پیشکسوت عکاس خواهش می کنم، عجله برای شهرت پیدا کردن و پول نداشته باشید. اگر عکس
ها خوب باشد مطمئن باشید رسانه ها آن عکس را منتشر خواهند کرد.با توجه به دوربین دیجیتال از همه عکاسان حرفه ای خواهش می کنم
در کارشان صداقت داشته باشند. شاید آژانس‌های خارجی که برایشان کار می کنند از آن ها بخواهند سیاه نمایی کنند. اما وجدان کاری
مهم است. عکاسان وقت ما این وجدان کاری را داشتند. باید عکاسی را با صداقت انجام دهند.
عکاسان برای عکاسی خوب مطالعه داشته باشند.علم آنقدر پیشرفت کرده که نیاز به سیاه نمایی
نیست.
- چه درسی به عنوان عکاس جنگ، از جبهه آموختید؟
وقتی وارد جنگ شدم،
من یک عکاس مبتدی و معمولی بودم. اولین موردی که از جنگ یاد گرفتم درکنار بچه های روستاها
و شهرستان ها بود.عاشق بچه های روستایی وعاشق مردم بودم. مثل آن ها زندگی می کردم.
رفتار و کردار خوب را از آن ها یاد گرفتم، علی رغم اینکه متاهل بودم و دو بچه کوچک
داشتم. اما آنقدر معنویات و صمیمت در جنگ بود
که هیچ احساس غربت و تنهایی نمی کردم . زود با بچه ها انس می گرفتم. آن ها هم
مثل من بودند. خودم بچه شهریار هستم. با آن ها زندگی می کردم. ایثار و گذشت را از آن
ها یاد گرفتم و خلاصه دوران خوبی بود. ما
باید ارزش های دفاع مقدس را به نسل آینده مان
بخوبی انتقال دهیم تا دفاع مقدس الگویی برای
جوانان ما باشد. اگر ایرنا کتاب ها را چاپ نمی‌کرد که آگاه نبودیم. انجمن عکاسان که
خود عکاسان جنگ انجمن را راه انداختند حدود 30 کتاب در آن گنجانده شده است. ما
باید فرهنگ جبهه خودمان را برای نسل آینده
ارائه دهیم که رزمندگان جوان درآن دوران چطوراز خانواده هایشان جدا شدند و از ناموس
و وطن دفاع کردند. این ها، ارزش های ما بود. ما با آن نیروی انسانی که برخوردار بودیم،
توانستیم درجنگ غلبه کنیم و بتوانیم مقاومت کنیم. وگرنه در سالهای اول جنگ ما را از
پا درآورده بودند. همه دنیا ثابت شد جوانان ایرانی چطور از خود گذشتند و توانستند جنگ
تحمیلی را به پایان برسانند و عراقی ها نتواستند حتی یک وجب از خاک کشورمان را تصرف
کنند.