انتشار
شماره 132 فصلنامه رسانه
صدو سی و دومین
شماره فصلنامه علمی رسانه (ویژه پاییز سال
1402) از سوی دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها منتشر شد.
به گزارش روابط‌عمومی دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها،
در جدیدترین شماره فصلنامه رسانه 10 مقاله کاربردی در جرم انگاری جرایم علیه اخلاق
و عفت عمومی در فضای سایبری، فراتحلیل مطالعات رابطه رسانه و سبک زندگی در ایران،سنجش
تنوع ارتباطات انسانی در شبکه اجتماعی اینستاگرام بین کاربران ایرانی ،مسئولیت
پذیری اجتماعی در بازاریابی دیجیتال برای کسب و کارهای کوچک و... به قلم نویسندگان
و پژوهشگران حوزه رسانه به رشته تحریر درآمده است.
موضوعات و مقالات این شماره از رسانه عبارتند از:
- جرم‌انگاری
جرایم علیه اخلاق و عفت عمومی در
فضای سایبری
نوشتة: سعید مردانی، محمود باوی و سیّدباسم موالی‌زاده
جرم‌انگاری جرایم علیه
اخلاق و عفت عمومی در فضای سایبری، علاوه‌بر آنکه نقاط
قوت امر را روشن می‌سازد، خلأ‌ها و
نقاط ضعف را نیز، جهت وضع عناوین مجرمانه، پیش
روی قانون‌گذار قرار می‌دهد؛
لکن ایجاد محدودیت‌های رفتاری از طریق جرم‌انگاری،
امری مغایر با اصل اولیة آزادی و اباحة اعمال است که باید تنها به موارد مهم و حیاتی
بسنده و از تحدید دامنة فعالیت‌های ارادی
افراد، خودداری کرد. این مقاله با روش توصیفی ـ
تحلیلی، ضمن بررسی ارتکاب جرایم علیه اخلاق و عفت عمومی به طور اخص هرزه‌نگاری و
قوادی در فضای سایبری، به بررسی روش‌های پیشگیری
اجتماعی و وضعی برای مقابله با جرایم سایبری در این محیط می‌پردازد.
طبق نتایج از بین روش‌های پیشگیری اجتماعی علیه جرایم سایبری
به تدابیر اجتماعی رشدمدار با زیرمجموعه‌های پیشگیری
خانواده‌مدار و پیشگیری آموزشی‌ـ
سایبری و از میان تدابیر جامعه‌‌مدار به اطلاع‌رسانی،
مشارکت و اجماع‌گری، ارتقای پاسخگویی و فرهنگ‌سازی
اشاره شد. همچنین از میان روش‌های پیشگیری در
فضای مجازی به تدابیر پیشگیری وضعی با زیرمجموعه‌های
تدابیر محدودکننده، تدابیر نظارتی، صدور مجوز و
ابزارهای ناشناس‌کننده و رمزگذاری اشاره شد که به کمک این
تدابیر امکان مقابله با انحرافات رفتاری فضای سایبر تا حد زیادی میسر خواهد بود.
- فراتحلیل
مطالعات رابطة رسانه و سبک زندگی در ایران
(مطالعة
پژوهش‌های انجام‌شده در سال‌های
1390 ـ 1400)
نوشتة: محسن نیازی و فرشاد گودرزی
این مقاله با استفاده از روش آماری فراتحلیل به بررسی
نتایج مطالعات انجام‌شده در رابطه با رسانه و سبک
زندگی پرداخته است. به منظور انجام روش فراتحلیل، 28 پژوهش که در بازة زمانی 1390
تا 1400 انجام شده‌اند، گردآوری شد. با توجه به معیارهای
فراتحلیل، 18 مورد از این مطالعه‌ها که رابطة بین
رسانه و سبک زندگی را بررسی و فصلنامه‌های علمی معتبر
داخلی آنها را منتشر کرده‌اند،
انتخاب شده است. هر کدام از این پژوهش‌ها به روش کمی و
با رویکرد پیمایش انجام شده‌اند و سنجه‌های پایا
دارند. در بررسی یافته‌های پژوهش ابتدا، مفروضات همگنی و
خطای انتشار مطالعه‌های منتخب مورد بررسی قرار گرفت و
یافته‌ها حکایت از عدم همگنی اندازة اثر و عدم سوگیری انتشار
مطالعه‌های منتخب دارد؛ سپس در گام دوم، ضریب اندازة اثر با
استفاده از نرم‌افزار CMA
بررسی شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که اندازة
اثر یا ضریب تأثیر میزان استفاده از رسانه‌ها بر سبک زندگی
برابر با 375/0 بوده که با توجه به نظام تفسیری کوهن، در حد متوسط رو به بالا تبیین
شده و به طور کلی نتایج این پژوهش نشان داده است که رسانه‌ها تأثیر
متوسط رو به بالایی بر سبک زندگی دارند.
سنجش تنوع ارتباطات انسانی در شبکة اجتماعی
اینستاگرام بین کاربران ایرانی
نوشتة: امید
کبیری ، فائزه تقی‌پور و حمیدرضا پیکری
این مقاله ، با هدف بررسی و سنجش شش بُعد ارتباطات
انسانی میان کاربران ایرانی عضو شبکة اجتماعی اینستاگرام انجام شده است. این پژوهش
کاربردی و با روش توصیفی‌ـ پیمایشی به شناسایی این تنوع
ارتباطی و مؤلفه‌های تأثیرگذار پرداخته است. جامعة آماری
تحقیق تمام کاربران ایرانی عضو شبکة اجتماعی اینستاگرام هستند که به علت تعداد
نامحدود، در پژوهش حاضر، از روش نمونه‌گیری تصادفی
ساده استفاده شده است. حجم نمونه 384 نفر و تکنیک گردآوری داده‌ها
پرسشنامه است که اعتبار آن پس از اصلاحات پیشنهادی، توسط استادان تأیید و برای تعیین
پایایی ابزار اندازه‌گیری، از روش آزمون آلفای کرونباخ
استفاده شد. یافته‌های حاصل از آزمون، شش بُعد ارتباط احساسی
هیجانی (06/7)، ارتباط منطقی (02/7)، ارتباط آزادانه (76/8)، ارتباط تابع شرایط
(83/7)، ارتباط میان‌فردی (06/7)، ارتباط جست‌وجوگر
(03/7) را نشان داد. نتایج نمایان‌کنندة تنوع
ارتباط انسانی و بسترساز تعامل و تقابل میان کاربران ایرانی در این شبکة اجتماعی
است. ضمن حصول تمام فرصت‌های ارتباطی و اطلاعاتی، تغییر
تعریف حریم خصوصی، نمایشی شدن رفتارها، تغییر گفتمان ارتباطی کاربران را موجب شده
است.
مسئولیت‌پذیری
اجتماعی در بازاریابی دیجیتال برای کسب‌وکارهای
کوچک
نوشتة: نسیم رحمانی ، شادان وهاب‌زاده
منشی
، هرمز مهرانی
این مقاله با هدف طراحی مدل بومی مسئولیت‌پذیری
اجتماعی در بازاریابی دیجیتال برای کسب‌وکارهای کوچک
(خرده‌فروشی) برخط ایران انجام شده است. تحقیق حاضر از لحاظ هدف،
از نوع تحقیقات کاربردی و از لحاظ روش جمع‌آوری داده‌ها تحقیق
کیفی محسوب می‌شود. جامعة آماری در بخش کیفی شامل 11
نفر از خبرگان بوده است. ابزار اصلی گردآوری داده‌ها در
بخش میدانی شامل مصاحبة نیمه‌ساختاریافته است
و از رویکرد تئوری داده‌بنیاد برای تحلیل داده‌های کیفی
و ارائة مدل پارادایمی استفاده شده است. بر اساس نتایج تحلیل کیفی، شش دسته از
عوامل شامل شرایط علّی، عوامل زمینه‌ای، راهبردها،
پدیدة محوری، عوامل مداخله‌گر و پیامدها
شناسایی شدند. در رابطه با شرایط زمینه‌ای، بازاریابی
هدفمند، مقولة اصلی؛ و در رابطه با شرایط علّی، مسئولیت اخلاقی و مسئولیت زیست‌محیطی،
دو مقولة اصلی در نظر گرفته شدند. در رابطه با بازاریابی دیجیتال به عنوان
پدیدة محوری پژوهش، شاخص‌های اعطای حق انتخاب به مشتریان،
حفظ و نگهداری مشتریان، ارائة خدمات منطبق با خواستة مشتریان، برقراری ارتباطات و
روابط مناسب با مشتریان، و ایجاد ارزش برای مشتریان، شناسایی شدند. در این راستا،
راهبردهای تجاری‌سازی، مقولة اصلی راهبردها و اقدامات
شناسایی شد، رقابت‌پذیری شرکت‌ها به
عنوان مهم‌ترین عوامل مداخله‌گر و
توسعة اقتصادی و بهبود کیفیت خدمات به عنوان مقوله‌های اصلی
پیامدها نیز مورد شناسایی قرار گرفتند.
.
- مهم‌ترین
عوامل مؤثر بر مدیریت موسیقی در رادیو
نوشتة: حسن خجسته باقرزاده٭
موسیقی نقش و کاربرد گسترده‌ای در
رادیو دارد. با ورود تلویزیون، به‌خصوص بعد از جنگ
جهانی دوم، سپهر رسانه بر رادیو تنگ آمد، موسیقی فرصت جدیدی برای رادیو در آن شرایط
ایجاد کرد. البته موسیقی هم از جانب رادیو، در هر خانه و محل کار چه دور چه نزدیک،
شنیدنی شد و در اختیار عموم قرارگرفت؛ به طوری که تصور رادیو بدون موسیقی تقریباً
غیرممکن است.
اما کاربری موسیقی در رادیو و چگونگی استفاده از آن
تحت تأثیر عواملی است که شناخت آنها می‌تواند هم
در کاربرد موسیقی و هم در مدیریت موسیقی رادیو کمک زیادی کرده و در برنامه‌ریزی و
سیاست‌گذاری موسیقی، اطلاعات پایه یا چارچوب درستی برای تصمیم‌گیری در
مورد موسیقی در رادیو در اختیار قرار دهد.
این پژوهش با استفاده از روش دلفی در پی پاسخ به این
پرسش است که مهم‌ترین عوامل مؤثر بر مدیریت موسیقی در رادیو
کدام‌اند. سپس در یک پنل خبرگی با مشارکت خبرگان به توصیف این
عوامل پرداخته است. یافته‌های پژوهش بر
هفت عامل تأکید دارند: 1. علت و معنای موسیقی برای تهیه‌کننده؛
2. علت و معنای موسیقی برای شنونده؛ 3. کارکردهای مثبت یا منفی موسیقی در جامعه؛
4. کارکردهای خاص موسیقی در رادیو؛ 5. نوع شنونده و تمایلاتش دربارة موسیقی؛ 6.
نوع رابطة رسانه با مخاطب؛ 7. نظریة هنجار رسانه مقبول ـ مشروع.
طراحی مدل رشد شبکه‌های
اجتماعی تخصصی در ایران
نوشتة: حمیدرضا منصوبی ، طاهر
روشندل اربطانی ، سیاوش صلواتیان و سیّدمهدی شریفی
همزمان با توسعة اینترنت، استفاده از شبکه‌های
اجتماعی به‌سرعت رو به افزایش نهاد و پلتفرم‌های
اجتماعی متعددی در ایران مورد استقبال قرار گرفت. شبکه‌های
اجتماعی خارجی عمومی همچنان بدون رقیب مانده و غالب آن‌هایی که
در ایران توسعه یافته‌اند، توان رشد و رقابت را با
نمونه‌های خارجی نداشته‌اند. در عین حال
آنچه در اکوسیستم پلتفرم‌های توسعه‌یافتة
داخل ایران قابل مشاهده است، رشد و موفقیت شبکه‌های
اجتماعی تخصصی است که توانسته‌اند اعتماد بخشی
از بازار مخاطب ایران را جلب کنند.
هدف اصلی این پژوهش ارائة مدلی برای توصیف "رشد
شبکه‌های اجتماعی تخصصی داخل ایران" است. از آنجایی که در
زمینة رشد شبکه‌های اجتماعی به طور کلی و شبکه‌های نیچ
به صور خاص مدلی وجود ندارد، در این پژوهش از روش داده‌بنیاد برای طراحی مدل استفاده شده است. در این پژوهش
با 18 نفر از بازیگران اصلی در حوزة شبکه‌های اجتماعی
داخلی (عمومی و تخصصی) مصاحبه صورت گرفت و بعد از کدگذاری باز، کدگذاری محوری و در
نهایت کدگذاری انتخابی، مدل نهایی استخراج شد. در این مدل موفقیت شبکه‌های
اجتماعی تخصصی به عنوان مقولة مرکزی استخراج و شرایط علّی، زمینه‌ای،
مداخله‌گر، راهبردها و پیامدهای حاصل از اجرای راهبردها بیان شد.
اعتماد دانشجویان دانشگاه دمشق به رسانه‌ها و
رابطة آن با نگرش به جبهة مقاومت
نوشتة: حسین مطیعی مقدم و
مجید رضائیان
کشور سوریه از اعضای جبهة مقاومت است که طی یک‌دهة اخیر
دچار جنگ‌های داخلی و دخالت خارجی شده و این وضعیت
زمینه‌ساز ورود رسانه‌های موافق و
مخالف جبهة مقاومت در این بحران شده است. در این پژوهش میزان اعتماد دانشجویان سوری
به رسانه‌های مختلف و رابطة آن با نگرش آنها نسبت
به جبهة مقاومت بررسی شده است. جامعة آماری، شامل دانشجویان دانشگاه دمشق است که
383 نفر از آنان با استفاده از روش سهمیه‌ای به عنوان
جامعة نمونه، مورد مطالعه قرار گرفتند. گردآوری داده‌ها با
روش پیمایش و ابزار پرسشنامه و تجزیه و تحلیل آن نیز به وسیلة نرم‌افزار spss
انجام شد. روایی پرسشنامه به روش اعتبار صوری و طی دو مرحله (در ایران و سوریه)
صورت گرفته و سنجش پایایی نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ انجام شد. یافته‌های تحقیق
نشان می‌دهد، نگرش افراد نسبت به جبهة مقاومت در
سطح متوسط با میانگین 21/3 است. همچنین این نتایج گویای آن است که میزان اعتماد به
رسانه‌های موافق دولت سوریه 4/3، رسانه‌های بی‌طرف
53/2 و رسانه‌های مخالف 4/3 است. نتایج آزمون فرضیه‌ها نشان
می‌دهد که وجود رابطه بین میزان اعتماد به رسانه‌های
مختلف با نگرش دانشجویان نسبت به جبهة مقاومت، تابعی از مواضع رسانه‌های
مورد بررسی نسبت به دولت سوریه است؛ به نحوی که بین اعتماد به رسانه‌های
موافق دولت و نگرش افراد همبستگی مستقیم و بین اعتماد به رسانه‌های
مخالف و نگرش افراد رابطة همبستگی معکوس وجود دارد. ضمن آنکه بین اعتماد به رسانه‌های بی‌طرف و
نگرش افراد، همبستگی معنادار وجود ندارد.
- تحلیل پیام‌های
اینستاگرامی سلبریتی‌ها دربارة کرونا
نوشتة: مقصود نادر پیله‌رود و محمد قاسمی
استفادة روزافزون از شبکة اجتماعی اینستاگرام و تأثیر
آن بر ارتباط و تعامل‌ها، فرصت‌های جدیدی
را در استفاده از این شبکه، جهت بازنمایی و کنش‌های
اجتماعی همة افراد به‌ویژه سلبریتی‌ها ایجاد
کرده است. از طرفی با ظهور بیماری همه‌گیر کرونا این
ابزار ارتباطی در راستای اطلاع‌رسانی و همدلی
دربارة کاهش آسیب‌های بیماری کاربرد بیشتری یافته است. از
این رو پژوهش حاضر با هدف شناخت چگونگی استفادة سلبریتی‌های ایرانی
از شبکة اجتماعی اینستاگرام برای آگاهی‌بخشی و ارتباطات
سلامت‌محور در دوران کرونا با مخاطبان خود، انجام شده است. روش
تحقیق با توجه به اهداف، کیفی است که پس از جمع‌آوری
محتوای پیام‌های پست‌شده در
حساب کاربری 15 نفر از سلبریتی‌ها، این داده‌ها به شیوة
کمی و کیفی تحلیل شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داده که پنج مقولة اصلی (موضوع‌های
مورد توجه افراد مشهور در بازنمایی و اشتراک با مخاطبانشان در شبکة اجتماعی اینستاگرام
) به ترتیب اهمیت عبارت‌اند از: رعایت پروتکل‌ها،
هشدار و تأسف، اطلاع‌رسانی از تجربة کرونا، امیدآفرینی
و همدلی با کادر درمان است.
- تأثیر تبلیغات تلفن همراه بر رفتار خرید
دانشجویان دانشگاه تهران
نوشتة: طیبه نیک‌رفتار و فرزین
شیخ‌الائمه
با توجه به گسترش روزافزون کسب‌وکارهای
الکترونیک و گرایش مشتریان به خرید برخط محصولات،
هدف این پژوهش بررسی تأثیر عوامل مؤثر بر نگرش مشتریان نسبت به پذیرش فناوری و تبلیغات
تلفن همراه در کسب‌وکارهای الکترونیک است. پژوهش حاضر از
نظر هدف، کاربردی و روش گردآوری داده‌ها از نوع توصیفی
ـ پیمایشی است. جامعة آماری این پژوهش کاربران تلفن همراه در دانشگاه تهران است که
با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده و توزیع 400 عدد
پرسشنامه، داده‌های مورد نظر جمع‌آوری
شد. سپس داده‌ها با روش مدل‌سازی
معادلات ساختاری و با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS
و LISREL مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته‌ها نشان
می‌دهد که سرگرمی، آزردگی، اعتبار و ارزشمندی، سهولت ادراک‌شده و
سودمندی ادراک‌شده، بر نگرش مشتریان تأثیر مثبت و
معناداری دارد. پیشرفت‌ها در فناوری ارتباطات، روش‌ها و
ابزارهای بازاریابی را به طور مستقیم تحت تأثیر قرار داده است. تلفن همراه کانال
ارتباطی جدیدی را در اختیار بازاریان قرار داده است و استفاده راهبردی از این
کانال ارتباطی می‌تواند موجب کسب مزیت رقابتی برای کسب و
کارهای نوپای الکترونیک شود.
راهبردهای عوامل محدودکنندة مکالمه از دیدگاه مدیران
روابط‌عمومی
نوشته: محدثه امیری مقدم و حسن
بشیر
سازمان‌ها و نهادهای
مختلف از طریق روابط‌عمومی‌ها می‌توانند
عملکرد خود را توسعه دهند و تداوم خود را تضمین کنند. عملکرد روابط‌عمومی‌ها نیز
نیازمند شکل‌گیری ارتباطات، یعنی ایجاد و استفاده از
زبان مشترک و برقراری تعاملهایی در
سطوح مختلف فردی و جمعی است. این در حالی است که آنها بیش
از سایر افراد در سمت‌های مختلف در سازمان‌های
مدرن با موانع محدودکنندة مکالمه و راهبردهای مدیریت آن
مواجه هستند. بنابراین مسئلة پژوهش حاضر این است که مدیران روابط‌عمومی
در ایران چگونه عوامل محدودکنندة مکالمه را فهم، شناسایی و توصیف می‌کنند و
راهبردهای مدیریت این عوامل از منظر مدیران روابط‌عمومی چیست؟
چارچوب نظری پژوهش حاضر را نظریة مدیریت هماهنگی معنی از کرونن، نظریة
محدودیت‌های مکالمة فرهنگ
ـ مبنا از مین‌سون کیم، نظریة
همسازی ارتباطات از گایلز، نظریة اضطراب ـ عدم
قطعیت از ویلیام گادیکانست، تشکیل می‌دهد. این مقاله
با شیوة کیفی و با استفاده از روش تحلیل مضمون براون و کلارک انجام گرفته است.
نمونه‌گیری به شیوة هدفمند بوده و داده‌های
پژوهش از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته
با 17 نفر از مدیران روابط‌عمومی شاغل در
سازمان‌ها و نهادهای خصوصی، دولتی و خیریه جمع‌آوری
شده است. تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد که
مدیران روابط‌عمومی تضاد منافع، خط‌کشی میان
خودی‌ها و دیگری‌ها و تفاوت پس‌زمینه
را مهم‌ترین عوامل محدودکنندة مکالمه برمی‌شمرند و
برای مدیریت این عوامل از راهبرد‌هایی همچون
برابرسازی موقعیت، قربانی کردن وسیله به نفع هدف، احتیاط حداکثری، مدیریت صحنه و
مذاکرة مؤثر استفاده می‌کنند.
برای دریافت اصل مقالات به فایل زیر مراجعه نمائید