به گزارش روابط عمومی دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها
پنجمین نشست از سلسله نشستهای
تخصصی این دفتر با عنوان"فردای مناظره 2" با
"محوریت رسانه، روزنامه نگاری و تبلیغات" و عنوان "ارتباطات
انتخابات" روز شنبه 2 تیرماه 1403 با حضور دکتر مریم سلیمی ؛مولف و مدرس سواد
رسانه ای ،دکتر ابوالفضل اقبالی ؛مدرس دانشگاه و مدیر اندیشکده زوج و دکتر
زهره جوادیه ؛کارشناس ،مجری برگزار شد.
در ابتدای
نشست دکتر زهره جوادیه گفت: دوشنبه شب اولین مناظره 6 کاندیدای انتخابات چهاردهمین
دوره ریاست جمهوری با موضوع اقتصادی در ساختمان شیشه ای صدا و سیمای جمهوری اسلامی
ایران برگزار شد و فردای آن طی نشستی تخصصی با حضور کارشناسان حوزه رسانه و
ارتباطات آن را در همین دفتر مورد بررسی و تحلیل قرار دادیم که اهم مطالب مربوط
به نحوه چیدمان دکور و صندلیها، هیجانی نبودن این مناظره، خودسانسوری بعضی از
کاندیداها در مورد مواضع روشن خودشان، بیشتر پرداختن به مسائل سیاسی تا اقتصادی
برگزار شد. مناظره اصولا باید دو به دو صورت بگیرد، نه شش نفره، ساعت طولانی و
دیروقت برنامه و نهایتاً عدم وجود نقد پذیری در بین کاندیداها.
اما
دومین مناظره انتخاباتی پنجشنبه شب با موضوع اقتصادی برگزار شد، به نظر بعضی از
نامزدهای انتخاباتی رفتارهای شعار زده ای داشتند که با شرایط اقتصادی و مالی جامعه
خیلی سازگار نیست. چرا که امروز مردم نیاز به شنیدن برنامه های واضح و صریح
نامزدهای انتخاباتی خود بدون توجه به وابستگی های جناحی و تعصب به دولت های مورد
نظر خود دارند. به دنبال آن بار دیگر در
جمعه شب هم سومین مناظره انتخاباتی با اجرای مهدی خسروی آغاز شد و حدود چهار ساعت
به طول انجامید. بحث در مورد دغدغه‌های زنان، مسئله حجاب و گشت ارشاد، فرزندآوری،
جنجال بر روی مسئله فیلترینگ و مافیای وی‌پی‌ان، کسب و کارهای اینترنتی، کم یا
زیاد بودن سرعت اینترنت، پلتفرم‌های داخلی،سینما و هنرمندان، نمایش خانگی از جمله
حواشی و صحبت‌های نامزدها بود.
حال
با توجه به برگزاری این جریان‌سازی رسانه‌ای و برگزاری مناظره ها این پرسش ایجاد می‌شود که این برنامه ها تا چه
حد توانسته یا می‌تواند در کشاندن مردم به پای صندوق رای و مشارکت عمومی موثر واقع شوند؟ آیا بهتر نیست فرصتی که به فرم و ظاهر
و تشریفات برنامه اختصاص داده می شود را به کاندیداها اختصاص بدهند تا مجبور نشوند
قضیه را سرهمبندی کنند و نهایتا سوالات اساسی پاسخ صریحی گرفته نشود؟
آیا ما نیازمند گفت‌وگوهای چالشی نیستیم تا مناظره‌ها از خشکی خارج و حقیقی شود و
این برای مردم هم جذابیت بیشتری پیدا کند؟
سئوالاتی است که
قصد داریم با استفاده از دیدگاه‌ها و نظرات میمهانان عزیز و بزرگوار به این
سئوالات پاسخ دهیم.
با این مقدمه از سرکار خانم دکتر سلیمی.
خواهش می‌کنیم به ابعاد موضوع نشست از دیدگاه خودشان بپردازند.
نگاهی رسانه‌ای به انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم؛
از جنگ فیک نظرسنجی‌ها
تا راستی آزمایی های توأم با سوگیری
دکتر سلیمی ؛مدرس دانشگاه و مدرس سواد رسانه ای در پاسخ به این سوال اظهار داشت:احتمال
می‌رود که برگزاری انتخابات زودهنگام بر کیفیت و سرعت عمل رسانه‌ها، مناظره‌ها و
حتی عملکرد نامزدها و همچنین تصمیم‌گیری‌ها برای مشارکت و انتخاب‌ها مؤثر باشد؛
کما اینکه جنگ فیک نظرسنجی‌ها و راستی آزمایی های توأم با سوگیری تصمیم‌گیری را در
فضای انتخاباتی سخت‌تر کرده و از آن‌سو، یاری دستیاران هوش مصنوعی، داده‌کاوی‌ها،
تلاش‌های صداوسیما در بسترهای مجازی، مناظره‌ها، تلاش دیگر رسانه‌ها و...، سعی بر
کمک به انتخاب‌ها و افزایش مشارکت دارند، ولی باید دید این تلاش‌ها چقدر ثمربخش
خواهند بود.
●
سال 2024 سالی انتخاباتی برای
ایران و جهان
سال 2024 یک سال
مهم در تقویم انتخاباتی جهان است که طی آن بیش از نیمی از مردم جهان در انتخابات
شرکت می‌کنند. به نقل از firstpost، انتخابات در این سال در بیش از 80 کشور برگزار می‌شود. در همین
سال، ایران نیز تجربه برگزاری دوازدهمین دوره انتخابات مجلس را داشته و انتخابات
زودهنگام ریاست جمهوری چهاردهم نیز در 8 تیر 1403 برگزار خواهد شد. لذا این سال
میلادی، سالی انتخاباتی برای ایران و جهان است.
در پی سقوط هلی‌کوپتر
رئیس‌جمهور و هیئت همراه در 30 اردیبهشت 1403، طبق اصل 131 قانون اساسی باید ظرف
حداکثر 50 روز رئیس‌جمهور جدید انتخاب می‌شد، بنابراین باید به‌سرعت زمینه برگزاری
انتخابات و مناظره‌ها فراهم می‌شد، با این نگاه احتمال می‌رود که برگزاری انتخابات
زودهنگام بر کیفیت و سرعت عمل رسانه‌ها، مناظره‌ها و حتی عملکرد نامزدها و همچنین
تصمیم‌گیری‌ها برای مشارکت و انتخاب‌ها مؤثر باشد.
●
نقدهایی بر کیفیت مناظره‌ها
از جمله این
تأثیرات، نقدها بر کیفیت مناظرات است که به برخی اشاره می‌شود؛ عدم زیباشناسی محیط
مناظره، تلفیق ناموفق طراحی کلاسیک و مدرن، رنگ‌بندی خسته‌کننده، وجود عوامل مزاحم
تمرکز زدا همچون چراغ‌های چشمک‌زن، مشکلات محل استقرار نامزدها (به‌ویژه در مناظره
اول)، عدم شفافیت در زمان‌بندی با توجه به نبودن ساعت دیجیتال ثانیه‌شمار و
مانیتوری برای اعلام زمان‌ها، چیدمان غیر ارتباطی محل استقرار نامزدها، نورپردازی
نامناسب و تأثیر منفی سایه‌ها بر چهره افراد (به‌خصوص دارای عینک) و... . به لحاظ
چیدمانی، چنانچه اصرار به مدل فعلی است، چیدمان حتماً باید مدور و با در نظر گرفتن
ملاحظات ارتباطی باشد تا امکان ارتباط رودررو را برای نامزدها فراهم کند.
همچنین از المان‌های
ملی مانند پرچم، رنگ پرچم یا نورهایی با همین رنگ در محیط تا حد ممکن استفاده شود
(برای پیام‌رسانی بصری در خصوص محل برگزاری انتخابات). در صورت اصرار به تداوم روش
گروهی، پیشنهاد می‌شود تا با کاهش طول مدت مناظره، مناظرات به‌صورت ایستاده برگزار
شود تا افراد با تسلط بیشتر (به لحاظ زبان بدن) و عاری از رخوت به مناظره
بپردازند.
از دیگر نقدها از
این موارد می‌توان یادکرد: زمان طولانی مناظرات هم از بعد مدت (4 ساعت) و از بعد
انتخاب ساعات پایانی شب (عمدتا 8 تا 12 شب )، تأخیر در برگزاری مناظرات (در دور
اول) و تشریفات طولانی به‌خصوص در آئین قرعه‌کشی و تأثیر منفی آن بر مخاطب، نحوه
انتخاب و طرح سؤالات کارشناسی (سؤالات برخاسته از دغدغه و مشکلات جدی مردم آن‌طور
که بایدوشاید نبود)، نقدهایی به مجری و نحوه ایفای نقش او قبل و حین و پایان
برگزاری مناظره و... .
نقد بعدی به نامزدهای انتخاباتی است؛ چه به لحاظ
زبان بدن و میمیک صورت، لحن و کلام مورداستفاده، محتوا و شکل و قالب ارائه، عدم
برنامه محور بودن، تکرار شعارها و برخی محتواها، برخوردهای کلیشه‌ای به عمده
مسائل، طرح کلی مباحث، تکه‌پرانی برخی و به سخره گرفتن بعضی نامزدها، برخی سوتی‌ها
و گاف‌های نامزدها که به سوژه‌هایی برعلیه آن‌ها در رسانه‌های مختلف تبدیل شد و...
.
نقدهایی نیز به مناظره‌های کارشناسان، مشاوران و
بستگان نامزدها وارد است که خود بعضاً باعث حاشیه شدند. بااین‌حال به‌عنوان حرکتی
نو، از این مناظره‌های کارشناسی استقبال شد و امید می‌رود که مانند یکی از کشورها،
مناظراتی نیز برای روزنامه‌نگاران و فعالان مدنی طرفدار نامزدها نیز برگزار شود.
همچنین انتظار می‌رود در زمان برگزاری مناظرات، علاوه بر نمایندگان هر نامزد
انتخاباتی، نمایندگانی از رسانه‌ها نیز در محل برگزاری مناظرات حضورداشته باشند.
از حرکت‌های متفاوت
این دوره، نمایش پشت‌صحنه‌های مناظرات بود که مناظرات را در نگاه مخاطب باورپذیرتر
می‌کرد.
از بعد مدل و الگوی
مورداستفاده در مناظره‌ها، از نظر من مدل فعلی راهگشا نیست و مخاطب را در هر دور
برگزاری 4 ساعته با سؤالات و پاسخ‌های کلی به شناخت کافی نمی‌رساند. نیازمند مدلی
خاص و مؤثر در مناظره‌های انتخاباتی هستیم. مخاطب را پس آنکه چند نامزد به یک سؤال
به‌طور پشت سر هم و طی زمان طولانی پاسخ دادند خسته می‌کند. به این خستگی، تأثیرات
عوامل محیطی نیز می‌افزایند.
بر این اساس، با توجه به نقدها در خصوص مناظره‌ها
به لحاظ محیط برگزاری، زمان‌بندی و روند و فرآیند آن، عملکرد مجری، نحوه چیدمان،
مدل و الگوی برگزاری مناظره، سؤالات کارشناسی و نحوه طرح سؤال و...، این مناظره‌ها
از ابعاد مختلف نیازمند بررسی و سنجش اثربخشی و نیز رسیدن به مدلی جدید حاصل تجارب
ادوار گذشته مناظره در ایران و نیز جهان و نیز نظرخواهی از مخاطبان و کارشناسان و
متخصصان هستند. حتی می‌تواند الگو مربوطه مدلی ترکیب اعم از گفت‌وگوی‌های رو در روی
دونفره و نیز در دور نهایی مناظرات، به‌صورت گروهی باشد. در زمان و طول مدت
مناظرات نیز نیاز به تجدیدنظر است.
نامزدها و
نمایندگان، مشاوران و کارشناسان آن‌ها نیز نیازمند آموزش‌های لازم برای حضور موفق‌تر
در مناظره از بعد زبان بدن، فن بیان و مذاکره، آیین تشریفات و... و اصول و قوانین
تعاملات رسانه‌ای و ارتباطی هستند.
همچنین نیاز است تا
قوانین مربوط به مناظرات از قبل به نامزدها، رسانه‌ها و مردم به‌طور شفاف اعلام
شود تا به حواشی بعدی منجر شود. به‌طور مثال در مناظره بایدن و ترامپ که در شبکه
سی ان ان برگزار می‌شود، اعلام‌شده که مناظره به این شکل برگزار خواهد شد:
میکروفون: قابلیت قطع صدای میکروفون‌ها برای کنترل زمان صحبت نامزدها/ زمان
استراحت: دو وقفه تبلیغاتی (بدون تعامل با افراد ستاد انتخاباتی)/ مدت: 90 دقیقه/
مخاطب: بدون حضور مخاطبان در برنامه زنده/ عدم داشتن بیانیه آغازین ولی داشتن یک
بیانیه پایانی دودقیقه‌ای/ تعیین موقعیت ایستادن: با انداختن سکه.
●
انتخابات ریاست جمهوری 1403 از
بعد بصری
از برخی نکات در
خصوص این دوره از انتخابات به لحاظ بصری می‌توان به این شرح یادکرد: استفاده برخی
از ثبت نام کنندگان برای شرکت در انتخابات از نقشه برای انتقال پیام مدنظر یا
اعلام کاندیداتوری، برخلاف دوره‌های قبل در این دوره از نمادها، علائم و کدهای
رنگی خبری نبود، استفاده‌های موردی نیز بعضاً در قالب کمپین‌های تبلیغی برعلیه یکی
از دولت‌های پیشین، استفاده بیشتر از اینفوگرافیک ولی همچنان در سطح حرفه‌ای نیست
این استفاده‌ها، بهره‌گیری برخی نامزدها از قالب‌های بصری اعم از اینفوگرافیک (در
حد نمودار)، عکس و... برای روایت مستندگونه خود در مسیر نتیجه‌گیری خاص، استفاده
بیشتر از میم اینترنتی و نیز تولیدات طنز با اهداف مختلفی از جمله در خدمت مبارزات
انتخاباتی، سخره گرفتن و تضعیف و...، استفاده بیشتر از تکنیک بصری مقایسه و... .
●
از فیک نظرسنجی‌ها تا راستی
آزمایی های توأم با سوگیری
تلاش رسانه‌ها برای
در صدر نشان دادن کاندیدای موردنظر خود به یاری نظرسنجی‌ها و فیک نظرسنجی‌ها از
نکات قابل‌توجه در انتخابات اخیر است.
در کنار برگزاری
نظرسنجی توسط صداوسیما در خصوص انتخابات، دیگر رسانه‌ها نیز به سراغ انجام نظرسنجی
رفته‌اند که این دور شاهد جنگ نظرسنجی‌ها و فیک نظرسنجی رسانه‌ای هستیم.
از سویی خبرها از
دستگیری برخی به دلیل انتشار نظرسنجی‌های آنلاین دروغین و جعلی حکایت دارند. رئیس
پلیس فتا از نامشخص بودن مبدأ این‌گونه نظرسازی کذب می‌گوید و نیز جرم بودن این
کار.
رئیس پلیس فتا:
سوءاستفاده از قابلیت‌های روبات‌های تلگرامی برای افزایش آرای فرد موردحمایت در
نظرسنجی‌ها و طراحی نظرسنجی به‌گونه‌ای که مردم را به سمت عدم مشارکت در انتخابات
سوق دهد، از جمله مصادیق تخلفات صورت گرفته‌شده است
در طول برگزاری
انتخابات، مرکز تحقیقات سازمان صداوسیما بارها مجبور به تکذیب نظرسنجی‌های نسبت
داده‌شده به آن شد: در اطلاعیه‌ای بار دیگر اعلام کرد فقط و فقط صحت نظرسنجی‌هایی
را تائید می‌کند که این مرکز رسماً در رسانه ملی اعلام و منتشر کرده باشد.
●
از دستیار هوش مصنوعی تا توجه
جدی‌تر به داده‌کاوی
توجه جدی‌تر به داده‌کاوی و توجه بیشتر به هوش مصنوعی
و دستیارهای هوش مصنوعی از دیگر نکاتی هستند که در این دوره بیشتر موردعنایت
قرارگرفته‌اند.
گرچه در انتخابات ریاست جمهوری امسال در ایران
تلاش شده تا از ظرفیت‌های مثبت هوش مصنوعی به‌عنوان دستیار نامزدها استفاده شود
ولی درعین‌حال شاهد بهره‌گیری از دیپ فیکها و محتواهای جعلی در حال و هوای
انتخاباتی در فضای مجازی و... به یاری هوش مصنوعی نیز بوده‌ایم.
مرکز ملی فضای
مجازی در راستای ایجاد هماهنگی و هم‌افزایی در فضای مجازی کشور، شرایطی را فراهم
کرده تا امکانات و قابلیت‌هایی به‌صورت سازماندهی‌شده و منظم در اختیار نامزدهای
انتخابات و ستادهایشان و همچنین عموم مردم، از طریق سامانه Esetad.ir قرار داده
شود.
استفاده از ابزار
هوش مصنوعی یکی از امکانات و قابلیت‌های این سامانه است که مردم و ستادهای
انتخاباتی می‌توانند با استفاده از این ابزار، از امکاناتی همچون ارائه اطلاعات
دقیق، تحلیل‌های پیشرفته و شناخت و ارتباط فراگیر دوسویه بهره بگیرند.
چت‌بات «از هوش
مصنوعی بپرسید» یکی از ابزارهایی است که امکان ارتباط عمیق مخاطبان با کاندیداها
را فراهم می‌کند. در این چت‌بات، بر اساس پایگاه داده‌ای که ستادهای انتخاباتی
فراهم کرده‌اند، مردم می‌توانند پاسخ سؤالات خود را ناظر به هر نامزد، به‌صورت
اختصاصی و دقیق دریافت کند.
«مشاور
ستاد» دیگر چت‌بات سامانه Esetad است که خدمات ویژه‌ای را به ستادهای نامزدها ارائه می‌دهد. تاکنون
آموزش این ابزار هوش مصنوعی، با استفاده از حدود ۲۷۰ کتاب مرجع از منابع فارسی و
لاتین انجام‌شده است. این چت‌بات امکان تدوین و بهبود استراتژی‌های پویش را برای
ستادها فراهم می‌کند.
این ابزار با ارائه
تحلیل‌های دقیق و به‌روز، می‌تواند بهترین روش‌ها را برای جذب رأی‌دهندگان و
افزایش توان آن‌ها باهدف موفقیت در صحنه رقابت برای خدمت به مردم پیشنهاد دهد.
چت‌بات «مشاور برخط
انتخاب اصلح» هم دیگر ابزار هوش مصنوعی است که امکان ارزیابی شاخص‌های رئیس‌جمهور
برگزیده را بر اساس بیانات امام راحل و رهبر معظم انقلاب برای مردم فراهم کرده
است.
مهم‌ترین راهبرد
مرکز ملی فضای مجازی در ایجاد مشارکت حداکثری و کمک یکسان و مساوی به نامزدها در
صحنه رقابت، توانمندسازی و توجه‌دهی آن‌ها و ستادهایشان به جوامع اختصاصی دارای
هویت خاص با استفاده حداکثری از ظرفیت دستگاه‌ها، بخش خصوصی و گروه‌های مردمی است
که هوش مصنوعی یکی از این ابزارها است.
●
تلاش‌های صداوسیما در بستر
تلوبیون
در این دوره از
انتخابات، شاهد تفاوت‌هایی نسبت به دوره‌های قبلی هستیم از جمله آنکه می‌توان گفت
که در این دوره از انتخابات غلبه رسانه‌ای آن بیشتر از غلبه سیاسی‌اش است (به دلیل
زودهنگام بودن انتخابات).
این بار رسانه‌ها،
برخلاف انتخابات قبلی، باید تلاش می‌کردند تا در مدتی کوتاه خود را برای انتخابات
و پوشش آن آماده کنند. از این جمله، صداوسیماست که در این دوره کوشید تا نه‌تنها
از ظرفیت‌های پخش ملی و بین‌المللی خود که از ظرفیت مجازی خویش نیز بهره بگیرد.
صداوسیما نسبت به
دوره‌های پیشین مرجع جدی‌تری در حوزه خبررسانی و اطلاع‌رسانی است و اقدامات مکملش
در تلوبیون نیز در این خصوص مؤثر بوده است. سایر رسانه‌ها عمده تمرکزشان بر حواشی،
تحلیل، راستی آزمایی، نقد و تفسیر و... است.
تلوبیون، در کنار
پوشش برنامه‌های انتخاباتی، استودیویی ویژه نیز به هر یک نامزدها برای تهیه برنامه‌های
اختصاصی و پخش آن‌ها در اختیارشان قرار دهد. محتوای تولیدی نامزدها در استودیوهای
مذکور در کنار سایر محتواهای تبلیغاتی و... نامزدها در این فضا البته پس از
بازبینی محتواها برای جلوگیری از هرگونه احتمالی، منتشر می‌شوند. پخش زنده مناظرات
و نیز سفرهای استانی نامزدها از همین دریچه و نیز دسترسی به محتوای آفلاین پس از
برگزاری هر مناظره از دیگر ظرفیت‌های این فضاست. تلوبیون همچنین امکانی فراهم کرده
تا مردم بتوانند از همین مسیر، به اظهارنظر پرداخته و بستر نیز با گرفتن پاسخ به
تعامل بپردازند.
از این جمله برنامه
زمانه است که در آن به حاشیه‌های مناظره‌ها، مصاحبه اختصاصی با نامزدها، بحث در
خصوص آمار و ارقام انتخاباتی، نظرسنجی‌ها، سؤالات طرح‌شده از کارشناسان و معرفی آن‌ها
و... پرداخته می‌شود که به‌نوعی مکمل برنامه‌های پوششی همچون مناظره‌ها محسوب می‌شود.
از دیگر حرکت‌ها
پخش «مناظره‌های تلویزیونی» نامزدهای ریاست جمهوری با رابط ناشنوایان به‌صورت زنده
از شبکه سلامت سیما است. برگزاری میزگردها، برنامه‌های کارشناسی و تحلیلی و... از
دیگر این برنامه‌هاست.
حال این سؤال مطرح
است که آیا این تلاش مؤثر واقع‌شده‌اند؟ آیا در افزایش میزان مشارکت و شناخت کافی
از نامزدها مؤثر بوده‌اند؟ آمارها از میزان اقبال از این بسترها چه می‌گویند؟
خورشیدی مدیرعامل
تلوبیون در خصوص آمار و ارقام مربوط به مناظرات (بعد از برگزاری مناظره سوم) چنین
می‌گوید: حدود 2 میلیون در طی 12 ساعت اخیر که برای دیدن کل محتوا مراجعه کردند؛
عدد مناظره‌ها به ترتیب کاربر هم‌زمان در اوج (زنده) شامل 137 هزار، 145 هزار، 173
هزار آمار مربوط به مناظره سوم (معادل مسابقات فوتبال) بودند. 4 ورودی برای
استودیوهای اختصاصی نامزدها تعریف‌شده: تولیدات سازمان، آرشیو صداوسیما، محتوای
استودیوها و محتواهای مربوط به رویدادهای هر نامزد.
اقدامات رسانه‌ها از در انتخابات ریاست جمهوری 1403
بخشی از این
اقدامات فعالیت‌های روتین در جریان خبررسانی را نشان می‌دهند همچون: از پوشش ثبت‌نام
کاندیداها، گمان زنی برای تأیید صلاحیت‌ها، اماواگرها، آمارها و پیش‌بینی‌های
احتمالی و...، انتشار روزانه آمار و ارقام ثبت‌نام‌ها و...، انتشار برخی نقدها در
خصوص رد صلاحیت‌ها، معرفی نامزدهای تأیید صلاحیت شده از رزومه و سوابق و...، اعلام
برنامه‌های انتخاباتی، نقد برنامه‌ها و رویدادها، معرفی چهارچوب‌های فکری، باورها،
دیدگاه‌ها، رویکردهای نمایندگان در حوزه‌های مختلف در قالب اینفوگرافیک، پوشش
سخنان، اقدامات و رویدادهای مربوط به هر نامزد انتخاباتی از جمله مناظره‌ها، تحلیل
زبان بدن نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری و یا نمایندگان، بستگان و...، بررسی
وضعیت مالی، اخلاقی و... نامزدها، نقد عملکردها، پوشش کمپین‌های تبلیغاتی، نشر
بازخوردها و جنگ‌های هواداران در فضای مجازی، نگاه تحلیلی و آماری به انتخابات و
تحولات آن، راستی آزمایی سخنان و ادعاها، نقد و ارزیابی و تفسیر، بعضاً تولید
محتواهای جانب‌دارانه با تمایل به سمت یک نامزد خاص، توجه به محتواهای جنجالی
موردتوجه کاربران، نگاه‌های مقایسه‌ای (به سخنان، عملکردها، گذشته و...)، توجه به
حاشیه‌ها، سوتی‌ها و...، تولید محتوا با تکنیک‌های مقایسه، پاره حقیقت‌گویی، جعل
محتوا، طنز، هزل، استهزا و...، نقد عملکرد مجریان صداوسیما در طرح سؤالات، لحن،
نوع سؤالات، توزیع و تخصصی سؤال، ابراز نظر و...، انجام یا انتشار نتایج نظرسنجی‌ها
و افکارسنجی و نقد و تحلیل در خصوص آن‌ها، پیش‌بینی میزان مشارکت‌ها و آرای احتمالی
افراد، پوشش جدال‌های رسانه‌ای هر یک از نامزدها در بستر فضای مجازی، نشر و بازنشر
محتواهای جعلی، گمراه‌کننده، نادرست و... و بعضاً رد و تکذیب آن‌ها، تولید
محتواهای در قالب‌های مختلف مرتبط با انتخابات اعم طنز، میم، استیکر و گیف و... .
از نکات نسبتاً متفاوت
این دوره، مصاحبه با فرزندان و یا نمایندگان نامزدها، نگاه مقایسه‌ای به آن‌ها،
پرداختن به حاشیه‌ها، تحلیل رفتاری آن‌ها و... است. همچنین معرفی خانواده نامزدها
و گمانه‌زنی برای مجری مناظرات و پوشش مناظره‌های کارشناسی هستند.
●
سلامت انتخابات در گروی سلامت فعالیت‌های
رسانه‌ای
بخشی از سلامت انتخابات در گروی سلامت فعالیت‌های
رسانه‌ای و عملکرد رسانه‌ای در انواع رسانه‌هاست که قادرند به ایجاد گفتمان سالم
یا ناسالم منجر شوند. مسمومیت رسانه‌ای و اطلاعاتی تصمیم‌گیری را برای رأی‌دهندگان
به‌خصوص گروه مردد دشوار می‌کند. از دیگر نقش‌آفرینان دولت و فعالان سیاسی،
نامزدها و ستادها، مردم و حتی هوش مصنوعی و... هستند.
●
الزامات رسانه‌ها در زمان
انتخابات
برخی از الزامات رسانه‌ای در زمان انتخابات عبارت‌اند از:
•
بهره‌مندی مدیران رسانه، خبرنگاران و فعالان رسانه مربوطه از انواع سوادهای
سیاسی، تبلیغی، رسانه‌ای، خبری، بصری، تحلیلی و...
•
کسب آمادگی‌های لازم برای پوشش دقیق، بی‌طرفانه و متعهدانه رویدادهای
انتخاباتی
•
تشکیل میز اخبار جعلی یا راستی آزمایی برای بررسی و تأیید و سپس انتشار
محتواها
•
بهره‌گیری از ظرفیت هوش مصنوعی در تولید، رصد و بازخوردگیری محتوا، تجزیه‌وتحلیل
داده در تولید محتوای مؤثر و هدفمند
•
تدوین دستورالعمل و منشور اخلاقی در ایام انتخابات
•
تعامل مؤثر با نامزدهای انتخاباتی و ستادهای آن‌ها
•
تلاش برای کمک به افزایش سوادها و مهارت‌های مخاطبان /کاربران
•
برنامه‌ریزی راهبردی برای فعالیت رسانه‌ای در ایام انتخابات با درک همه
حساسیت‌های خبری، محتوایی، تصویری، سوژه و...
•
کمک به انگیزه و امیدبخشی، اعتمادآفرینی و افزایش مشارکت به یاری تاکتیک‌ها
و تکنیک‌ها مختلف و تولید محتوای اثرگذار
•
استفاده از قالب‌های محتوایی جدید برای کمک به آگاهی بخشی، اطلاع‌رسانی،
خبررسانی و... و درک بهتر مسائل و موضوعات
•
کمک به تعامل بیشتر و بهتر بین مردم و نامزدها و طرح دغدغه‌ها و چالش‌های
اصلی مردم و جامعه و کمک به رفع آن‌ها
•
برگزاری و ارائه مسئولانه نتایج نظرسنجی‌ها و هرگونه پیش‌بینی احتمالی از
آینده
•
عدم دامن زدن حواشی و عدم التهاب بخشی در جامعه
●
الزامات نامزدها انتخاباتی در
زمان ورود به عرصه انتخابات
از الزامات لازم
برای نامزدهای انتخاباتی می‌توان به این شرح یادکرد:
داشتن انواع
سوادهای سیاسی، تبلیغی، رسانه‌ای، خبری، بصری، تحلیلی و...، داشتن اتاق فکر و
مدیریت راهبردی، تسلط بر ارتباطات کلامی و غیرکلامی (از پوشش، زبان بدن و... تا
لحن و کلام)، رعایت مسائل اخلاقی، حرفه‌ای، چارچوب‌ها، خط قرمزها و... (عدم تضعیف،
توهین و...)، آشنایی با رسانه‌ها، تاکتیک‌ها و تکنیک‌های خبری و نحوه مواجهه و
تعامل با رسانه‌ها، آشنایی با قوانین تبلیغاتی، رسانه‌ای و...، داشتن مشاوران و یا
تیم حقوقی، آشنایی با اخبار جعلی، انواع اطلاعات نادرست و گمراه‌کننده، دیپ فیکها،
تصاویر جعلی و...، داشتن تیم مشاوره‌ای و رسانه‌ای قوی، حرفه‌ای و به‌روز (مسلط به
مسائل رسانه‌ای روز ایران و جهان)، داشتن تیم رصد اخبار و اطلاعات، نظرات،
بازخوردگیری، تحلیل و...(رسانه‌ای، ارتباطی)، داشتن تیم حرفه‌ای تولید محتوا در
قالب‌ها و اشکال مختلف (پرهیز از کپی و...)، داشتن تیم حرفه‌ای بازاریابی محتوا
(نشر و بازنشر، توزیع محتوا و...)، داشتن تیم حرفه‌ای راهبری رسانه‌ای و
تأثیرگذاران بر افکار عمومی و هواداران، آشنایی با رقبا، پیشینه، دستاوردها و...و
داشتن رقابتی انسانی، اخلاقی و... با آن‌ها، داشتن تیم حرفه‌ای مدیریت بحران و
مقابله با محتواهای جعلی و...
● الزاماتی برای مردم در دوره انتخابات
از جمله این
الزامات عبارت‌اند از: داشتن انواع سوادهای سیاسی، تبلیغی، رسانه‌ای، خبری، بصری،
تحلیلی و... و آشنایی و خطرات چالش‌های انتخاباتی، عدم مشارکت در زنجیره نشر
محتواهای جعلی، نادرست و گمراه‌کننده و درک عمق تبعات تأثیر این‌گونه محتواها، نشر
و بازنشر مسئولانه هرگونه محتوایی به‌ویژه در دوره انتخابات با لحاظ دامنه و وسعت
تأثیر، عدم واکنش‌های لحظه‌ای و احساسی به محتواهای دریافتی (در نظرگرفتن ملاحظات
و چارچوب‌های مختلف)، عدم هواداری و طرفداری یا جانب‌داری یا پافشاری بر تعصبات به‌صورت
افراطی، لحاظ ملاحظات اخلاقی و انسانی در نشر و بازنشرها، کامنتها و... (در نظر
داشتن تأثیرات واکنش‌ها بر گفتمان جامعه)، همگامی با تحولات روز و فناورانه، برای
رفتار آگاهانه و عدم هرگونه تأثیر ناآگاهانه، تلاش برای مشارکت مسئولانه در
انتخابات با شناسایی درست نامزدها و انتخاب آن‌ها مبتنی بر آگاهی، آشنایی با حقوق
و قوانین، مطالبه گری، طرح دغدغه‌ها و مشکلات و... از مسیرهای مشخص‌شده و از مجاری
ارتباطی و رسانه‌ای، عدم تشویق یکدیگر به انفعال و... .
● نگرانی جدی نسبت به محتواهای جعلی به‌ویژه در روزهای پایانی
انتخابات
نگرانی‌های جدی
نسبت به محتواهای جعلی و اطلاعات نادرست ساخته‌شده به یاری هوش مصنوعی بر انتخابات
وجود دارد. از این جمله، تأثیرات منفی احتمالی ایجاد بی‌ثباتی در جامعه و یا زیر
سؤال بردن نتایج انتخابات است.
بر اساس گزارش
مخاطرات جهانی که توسط مجمع جهانی اقتصاد ارائه‌شده است، محتواهای جعلی و نادرست
در میان 10 خطر برتر قرار دارند.
این خطر شامل همه
انواع جعل اعم از دیپ فیک، جعل صوتی، جعل ارزان و جعل کم‌عمق و... است. یکی از
بیشترین خطرات در انتخابات 2024 مربوط به جعل صوتی است.
با اهداف احتمالی
مختلف از محتواهای جعلی در ایام انتخابات بهره گرفته می‌شود که باید نسبت به آن‌ها
آگاه بود و از آمادگی لازم برای مواجهه بهره‌مند بود: تضعیف/تخریب/سخره گرفتن
رقبا، ایجاد انحراف در مسیر انتخابات یا تقلب و...، فریب افکار عمومی، جلب‌توجه و
نظر، طنز و سرگرمی، تلاشی برای آزمودن قشر خاکستری و مردد، کسب منافع سیاسی، کسب
منافع صرفاً تجاری، تأثیر بر روان جامعه اعم از ایجاد دلسردی و ناامیدی، هوادار
سازی، دوقطبی کردن فضای جامعه، داغ کردن تنور انتخابات، تأثیر بر رأی‌دهندگان و...
.
در انتخابات 2024 جهان، محتواهای جعلی انتخاباتی
با این اهداف تولید شدند: واردکردن انواع اتهام به رقبا، خود تخریبی، دعوت به عدم
مشارکت، القای عدم توانایی جسمی یا مدیریتی، تضعیف اعتماد عمومی، بی‌اعتبار کردن
یک کشور یا دولت، هنجارشکنی مذهبی، گرفتن آتو از یکدیگر، بخشی از جنگ روانی و
رسانه‌ای، القای تقلب در انتخابات، تلاش برای جلب آرا به یاری سرگرمی و طنز، اعلام
نتیجه زودهنگام (جعلی) و... .
عوامل مؤثر بر
میزان تأثیر محتواهای جعلی که باید به آن‌ها توجه شود: زمان و محل انتشار محتواهای
جعلی، مردد بودن رأی‌دهندگان، تأثیر سن، تحصیلات، نژاد و جهت‌گیری سیاسی افراد،
قالب، شکل، شیوه و تاکتیک ارائه محتواهای جعلی، تأثیر فراوانی دفعات مشاهده و
کیفیت محتواهای جعلی.
کریسالیس رایت، عضو کمیته هماهنگی ارتباطات
سازمان ملل، مدرس و مدیر مؤسس آزمایشگاه رسانه و مهاجرت UCF معتقد
است: 20 خبر جعلی برتری که درست قبل از انتخابات 2016 در رسانه‌های اجتماعی منتشر
شدند در مقایسه با 20 خبر واقعی که در رسانه‌های اجتماعی منتشرشده بودند، از تعامل
و واکنش بیشتری همچون لایک، اشتراک‌گذاری، نظر دادن و... برخوردار بودند.
همچنین وی یادآور
می‌شود که یک مطالعه تحقیقاتی وجود داشت که نشان می‌داد رأی‌دهندگان مردد و
بلاتکلیف در انتخابات 2016 اگر اخبار جعلی درباره هیلاری کلینتون را که در رسانه‌های
اجتماعی دیده‌اند باور کنند، بیشتر به ترامپ رأی می‌دهند. در آستانه انتخابات
احتمال تأثیر اخبار جعلی بر نتیجه انتخابات بیشتر خواهد بود.
گزارش تکمیلی بزودی روی سایت قرار خواهد گرفت
گزارش نهایی از:مهرداد امیررضایی رودسری